Bữa nọ, bác Ba gái bây bả thèm mắm tép, vì thế bả kêu tao đi chiều về mần ít nắm, sẵn gởi cho Hai Lúa một mớ nhậu chơi.

Làm theo lời bả, hai ông cháu tao chống xuồng ra sông cái, rà tới rà lui một hồi, tao tấp xuồng vô bờ rồi quăng chài, cái chài tròn lủm thiệt là vừa mắt.

Quăng xong, ông cháu tao ngồi chờ, nhưng lạ quá, cái chài không muốn chìm.

Ngồi chờ đến tàn điếu thuốc, mà cái chài cứ nhồi lên, chìm xuống như cặp bè gặp sóng không bằng. Tức mình nên tao biểu thằng Đậu phóng xuống mò thử xem sao. Loáng sau, thằng Đậu đã trồi lên, nó thở khì:

- Chài không mắc gốc đâu nội ơi. Tại nó chụp đúng bầy cá đông nghẹt nên nó không chìm được đó thôi.

Kiếm tép lại gặp cá, nhưng bỏ cá thì uổng, ông cháu tao đành hì hục kéo cái chài đầy cá lên xuồng, vừa vặn nước liếm be.

Đẩy được chiếc xuồng về đến xóm thì đã quá trưa, tao quyết định đưa chài lẫn cá lên giàn phơi luôn, chớ cá chốt gai ngạnh thấy phát ớn, ai đâu mà gỡ cho nổi.

Phơi luôn tới ngày hôm sau, ông cháu tao lấy chài xuống gỡ được hơn chục thúng cá khô. Tổng cộng là mười hai ngàn lẻ hai con cả thảy. Bác Ba gái bây kêu thằng Đậu cuốn bồ, vô cá để làm phân rải cho mùa dưa hấu tới.

- Nè, bác Ba ! Hổng lẽ bác đếm từng con cá chốt sao mà bác biết nó có mười hai ngàn lẻ hai con ?

- Trời đất ! Thứ đồ cá làm phân, ai hơi sức đâu để đếm. Tại vì cái chài của tao có mười hai ngàn lẻ hai lỗ, mỗi lỗ dính một con, vậy có phải mười hai ngàn lẻ hai con không hả ?

Bác Ba gái bây bả bắt tao phải cất cái chòi cho bả có chỗ ăn ở rộng rãi, chớ ở chung một cái xuồng be có mui hoài nó tù túng, bực bội quá.

Chiều ý bả, tao đốn nan cất một căn chòi lớn. Trong chòi có chỗ đặt bếp, chỗ ăn ngủ lại thêm một gian ví lẫm lúa nữa.

Nhưng tụi bây biết rồi đó, nọc tràm cất nhà ở giỏi lắm cũng vài ba năm, bởi vậy, tao mới nghĩ chuyện phải kiếm cách chi cất nhà một lần mà có thể ở suốt đời, thì mới tiết kiệm thời giờ đặng mà lo làm công việc khác kiếm sống.

Suy tính xong, tao mới bỏ ra mấy ngày tìm chỗ đất phù hợp cho việc cất nhà mới. Tìm được, tao liền vác búa hạ tràm thành một lõm trống, chỉ chừa lại hai mươi cây tràm đúng y ngay vị trí cắm cột, sau đó lấy cưa cắt ngọn, đục mở miệng rồi luồn xiên xà lót sàn, nói tắt là tao chơi kiểu cất cột tràm sống ở khỏi phải thay cột. Ở đâu lối hai năm thì những cây cột tràm sống nhóng lên cao hơn hai thước, nên mỗi khi lên xuống phải bắc thang thật khó khăn. Thôi thì làm thêm một sàn ở phía dưới.

Ở mấy chục năm thì cái chòi cứ cao vọt lên hoài, thành thử vài năm lại phải cất thêm cái sàn phía dưới, cái chòi cũ bây giờ trở thành nhà sàn cao sáu, bảy tầng. Sau năm Thìn bão lụt, cái chòi lầu của tao mỗi bận gió lùa, nó đưa đẩy như cái bàn bị long mộng. Đối đế, tao phải cắt gốc, nào ngờ đất sình lầy nên nó lún mau hết biết, chỉ trong một năm mà nó còn một tầng như bây giờ.

Hổng tin, bây hỏi bả thì rõ.

Ba khía làm mắm, được chế biến với đủ liều lượng, gia vị, rau răm, quế, khế, thơm, chuối chát ăn với cơm nguội. Số dzách!

Ở U Minh, ba khía có rất nhiều, tới mùa ba khía rộ, dân trong vùng và các nơi đổ về soi ba khía để làm mắm, nhưng bắt ba khía bằng cách đi soi, thộp cổ từng con bỏ vào thùng thiếc để đem về làm ra món mắm đặc sản mà đã có đông đảo dân mình ghiền, là xưa lơ xưa lắc rồi. Năm nay, tao có cách khác rồi vừa nhàn hạ, vừa nhiều ba khía và đảm bảo làm mắm ngay.

Nghe tao tuyên bố thế, chẳng mấy ai tin, tao đành phải "nói có sách, mách có chứng".

Trời chập tối, tao đã kêu sấp nhỏ chuẩn bị bảy chiếc xuồng.

Thằng Đậu ngạc nhiên:

- Mình chỉ có ba ông cháu, một chiếc xuồng đã đủ, ông nội kêu chuẩn bị tới bảy chiếc để làm gì vậy ?

Tao cười tỉnh rụi:

- "Thiên cơ bất khả lậu". Cứ làm theo ông nội chỉ, đâu sẽ vào đấy.

Tao còn bảo chúng nó đổ nước lưng lưng hai chiếc xuồng, năm chiếc xuồng còn lại đổ muối hột, muối dự trữ để sẵn trong thúng.

Chờ cho đỏ đèn, mấy ông cháu tao ì ạch đẩy hết xuồng ra vàm để hứng luồng ba khía từ trong rừng U Minh bò ra. Tao sắp xếp xuồng thứ tự đâu đó cả: Hai chiếc chứa nước đậu phía trước, kế tới năm chiếc xuồng muối.

Tao dặn thêm thằng Đậu:

- Có lớp ba khía nào bò lên thì xếp một lớp muối hột lên trên, lớp trên cùng gài bằng sóng lá dừa cho chặt, sau phủ lớp lá chuối là xong.

Thằng Đậu đốt đèn cho ba khía thấy đường bò về, còn con Mè bắc cầu cho ba khía leo lên xuồng.

Đèn được đốt lên, mấy ông cháu tao bò lên gò đất ngồi chờ. Hút tàn điếu thuốc rê, tao liền rút trong túi áo bà ba ra cái sừng trâu bóng lộn đưa lên miệng.

Tu và... tu và... tu và...

Thằng Đậu thắc mắc

- Ông nội thổi sừng trâu chi vậy ?

Tao rung đùi, trả lời:

- Gọi ba khía chứ chi.

Thằng Đậu cười ré lên:

- Úy trời ! Nào giờ mới biết cái vụ này. Ngộ quá ta !

Thổi sừng trâu một chập thì ngưng, tao lại vấn thuốc, chưa xong đã nghe tiếng thằng Đậu la:

- Trời ơi ! Ba khía về, nó leo lên xuồng nước. Ôi ! hằng hà sa số tận luôn.

Y như vậy, từng đàn ba khía từ dưới rạch theo cầu và bò lên xuồng thứ nhất, sau đó bì bõm qua xuồng nước thứ hai, rồi từ xuồng nước thứ hai chúng bò sang xuồng chứa muối hột. Nghe thấy hơi muối, chúng liền nằm im, lớp này chồng lên lớp kia rất thứ tự, lớp lang.

- Bây thấy chưa ?

Thấy chúng nó không hiểu, tao giải thích:

- Tao đã tính kỹ, ba khía bò lên xuồng nước đầu tiên là để rửa càng, rửa ngoe cho sạch bùn, tiếp tục bò sang xuồng thứ hai cho sạch rong rêu, rồi cứ thế bò sang xuồng chứa muối để tự nguyện... làm mắm.

Trăng lên chưa tới đỉnh sào thì mấy ông cháu tao đã bắt đầy bảy xuồng ba khía, nước tát bỏ đi, để muối dự trữ vào.

Trên đường về, con Mè hỏi:

- Bộ... ba khía khoái nghe tù và lắm hả nội ?

Tao cười khà:

- Tao thổi tù và cho vui thôi. Chủ yếu là ba khía nó đánh hơi nghe mùi muối, hiểu chưa. Hổng tin, cứ hỏi bả thử coi.